De ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme is een infectieziekte veroorzaakt door de Borrelia burgdorferi bacterie. Deze bacterie wordt meestal overgedragen door de schapenteek (Ixodes ricinus). In de medische literatuur is er ook overdracht beschreven tijdens de zwangerschap van moeder op kind (1), via bloedtransfusie, via moedermelk (2) muggen, vlooien en sperma (ja, Borrelia is het kleine zusje van syfilis).
Verspreiding van de Bacterie
Teken leven in vochtige gebieden in struik- en grasgewassen tot op ongeveer 1,50 meter hoogte en zijn in Nederland actief van maart tot en met november. Risicogroepen voor een tekenbeet zijn kinderen en mensen die veel tijd doorbrengen in natuurgebieden, zoals kampeerders en bosarbeiders. De kans op blootstelling aan deze bacterie varieert per regio en hangt af van de tekendichtheid en het aantal besmette knaagdieren. Overdracht van de Borrelia burgdorferi van teek op mens kan in uitzonderlijke gevalen snel na de beet plaatsvinden, maar de kans neemt toe na hechting langer dan 36 tot 48 uur.
Incidentie en Schattingen
In Nederland draagt ongeveer één op de vijf teken de Borrelia burgdorferi bacterie bij zich. Hoewel de kans op een tekenbeet dus relatief hoog is, leidt niet elke beet tot een infectie. Volgens een klein Nederlands onderzoek (3), is er een kans van 2 á 3 %, dat je na een (besmette) tekenbeet een infectie oploopt. Deze cijfers zijn volledig gebaseerd op het vaststellen van rode ring of antistoffen door de huisarts binnen drie maanden na de tekenbeet. Echter als dezelfde mensen, vijf of tien jaar na de besmetting, nogmaals onderzocht zouden worden zal het percentage van mensen met infectie en klachten waarschijnlijk veel hoger uitkomen. De ziekte van Lyme ontwikkelt zich meestal traag, bij veel mensen worden Lyme-symptomen pas in een later stadium ontdekt, vaak jaren na de eerste blootstelling.
Het ‘erythema migrans’-EM, de karakteristieke rode huidring op de plek van de besmetting, komt slechts bij 25-50% van de besmette personen voor. Het kenmerkt zich door een rode of blauw-rode plek die langzaam groter wordt binnen enkele dagen tot twee a drie maanden na de tekenbeet.
Volgens de cijfers van het RIVM (2017) tellen we jaarlijks in Nederland ongeveer anderhalf miljoen tekenbeten, waarvan er ongeveer 27.000 nieuwe gevallen van de ziekte van Lyme ontstaan. Dit cijfer is waarschijnlijk een onderschatting, omdat niet alle gevallen goed worden herkend of gedocumenteerd. Stichting Tekenbeetziekten wijst terecht op het feit dat er geen rekening wordt gehouden met de volgende situaties: de rode ring (EM) treedt niet op of wordt niet altijd opgemerkt en aan de huisarts vermeld; de huisarts (h)erkent een getoond EM en/of andere Lyme-symptomen niet als zodanig; andere Lyme-symptomen worden niet aan de besmetting gelinkt en bij de huisarts gemeld; er wordt niet op Lyme getest of er wordt getest maar het wordt niet aangetoond (een fout-negatieve uitslag) enz. Wanneer deze gevallen ook bij de officiële cijfers meegeteld zouden worden, zullen we een meer reële schatting van het aantal nieuwe patiënten per jaar hebben.
Symptomen en Ziekteverloop
Het ziekteverloop verschilt sterk per persoon en kan zich op verschillende manieren manifesteren. Sommige mensen ervaren al snel na de tekenbeet allerlei symptomen, terwijl anderen pas jaren later, na een stressvolle gebeurtenis of bij een verzwakt immuunsysteem, klachten ontwikkelen. In de vroege fase kunnen griepachtige symptomen optreden, zoals hoofdpijn, koorts, spierpijn en vermoeidheid. Als je daarbij ook een rode ring hebt, ben je mooi op tijd en krijg je erkenning van reguliere artsen, want de correlatie tussen de klachten en de tekenbeet is dan makkelijk te leggen. Testen is dan niet nodig, je kan gelijk behandeld worden.
De ziekte ontwikkelt zich meestal traag. Afhankelijk van de type bacteria en de immuunrespons van de ‘gastheer’ , kunnen er verschillende klachten optreden, zoals neurologische, dermatologische, reumatologische, cardiologische en zelfs psychische klachten.
De manier waarop je besmet wordt speelt ook een rol. Het teek-speeksel bevat namelijk veel stofjes die het immuun systeem uitschakelen en in het voordeel van de teek en de bacterie werken.
Tip: Heb je een teek op je lichaam vastgebeten gevonden, haal het dan voorzichtig uit en doe het in een glazen potje. Mocht je later ‘vage’ klachten krijgen, stuur de teek naar een lab. Dan weet je gelijk of en met welke beestjes te maken hebt en wat je moet behandelen. Het is namelijk makkelijker om ziekteverwekkers in een teek op te sporen dan in een menselijk lichaam.
Trevisan G., (2022). Case Report: Lyme Borreliosis and Pregnancy - Our Experience. Front Med (Lausanne). 2022 Mar 28;9: 816868. doi: 10.3389/fmed.2022.816868. PMID: 35419384; PMCID: PMC8996379.
Schmidt BL, Aberer E, Stockenhuber C, Klade H, Breier F, Luger A. Detection of Borrelia burgdorferi DNA by polymerase chain reaction in the urine and breast milk of patients with Lyme borreliosis. Diagn Microbiol Infect Dis. 1995 Mar;21(3):121-8. doi: 10.1016/0732-8893(95)00027-8. PMID: 7648832.
Hofhuis, A., Herremans, T., Notermans, D. W., Sprong, H., Fonville, M., van der Giessen, J. W., & van Pelt, W. (2013). A prospective study among patients presenting at the general practitioner with a tick bite or erythema migrans in The Netherlands. PloS one, 8(5), e64361.